Μία επισκόπηση της εκδήλωσης με θέμα «DARIAH: Η ψηφιακή τεχνολογία στην υπηρεσία της έρευνας στις ανθρωπιστικές σπουδές και τις τέχνες»

Στην εκδήλωση που οργάνωσε στις 26 Ιουνίου 2015 στο κεντρικό κτήριο της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (Πατησίων 42, αίθουσα Πρεβελάκη) η ομάδα έργου της ΑΣΚΤ, συμμετείχαν, πλην των μελών της ομάδας, αξιόλογες ομιλήτριες με εισηγήσεις που κινήθηκαν, με αφορμή και άξονα τη δημιουργία της Εθνικής Ερευνητικής Υποδομής DARIAH-GR, γύρω από τη χρησιμότητα της ψηφιακής τεχνολογίας στην ανάπτυξη της έρευνας στις ανθρωπιστικές επιστήμες και τις τέχνες.

Τις ομιλήτριες προλόγισε ο Υπεύθυνος της ομάδας έργου και Κοσμήτορας της ΑΣΚΤ, Καθηγητής κ. Γεώργιος Ξηροπαΐδης, αφού αναφέρθηκε εν είδει εισαγωγής στους σκοπούς και τη λειτουργία της Υποδομής DARIAH-GR/ΔΥΑΣ.

Το λόγο έλαβε αρχικά η κ. Μαριλίζα Μητσού, Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilian-Mϋnchen, η οποία έλαβε μέρος στην εκδήλωση μέσω κυκλώματος τηλεδιάσκεψης  και εστίασε στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Δικτύου ΔΥΑΣ που το διαφοροποιούν από αντίστοιχες πρωτοβουλίες. Η κ. Μητσού εξέφρασε την ευχή το Δίκτυο ΔΥΑΣ, το οποίο χαρακτήρισε πρωτίστως ως υπερσύνδεσμο με διαθεματικά ευρετήρια, να κινητοποιήσει κατά το δυνατόν κατόχους και διαχειριστές συλλογών διευκολύνοντας παράλληλα τη συνεργασία τους με ερευνητές των ανθρωπιστικών σπουδών, μετατρεπόμενο κατ’ αυτόν τον τρόπο από δίκτυο Υποδομών σε δίκτυο Έρευνας και ερευνητών. Αναφέρθηκε επίσης στη σημασία της ψηφιακής τεχνολογίας όπως αυτή καταδεικνύεται στο πλαίσιο της σύμπραξης (στην οποία συμμετέχει και η ίδια) των τριών Τμημάτων Νεοελληνικών Σπουδών της Γερμανίας (των Πανεπιστημίων του Αμβούργου, του Βερολίνου και του Μονάχου) σε συγκοινωνούντα μεταπτυχιακά προγράμματα με έμφαση στην έρευνα.

Ακολούθως, το λόγο έλαβε η κ. Ελένη Κατσιαδάκη, Υπεύθυνη της Ακαδημίας Αθηνών ως συντονιστή φορέα του Δικτύου ΔΥΑΣ, η οποία αναφέρθηκε εισαγωγικά στις προκλήσεις που θέτει η τεχνολογική επανάσταση, μεταξύ των οποίων η δημιουργία αξιόπιστων υποδομών όπως το Δίκτυο DARIAH-EU. Eπεσήμανε ωστόσο ότι, αντίθετα από άλλες ερευνητικές υποδομές, το DARIAH-EU είναι οργανωμένο από κάτω προς τα πάνω, δηλαδή ως κοινότητα χρηστών αποτελούμενη από 14 ευρωπαϊκές χώρες με πάνω από 50 φορείς που βρίσκονται σε ποικίλα επίπεδα ειδίκευσης ως προς την ανάπτυξη ψηφιακών εργαλείων και πρακτικών.

Η κ. Κατσιαδάκη επεσήμανε ακόμη ότι η Ελλάδα, ως ιδρυτικό μέλος του DARIAH-EU, αξιοποιώντας τη χρηματοδότηση που της εξασφάλισε η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, προχώρησε στη δημιουργία του Δικτύου ΔΥΑΣ που συγκροτούν 8 φορείς, μεταξύ αυτών η Ακαδημία Αθηνών ως συντονιστής φορέας και η ΑΣΚΤ. Ανέφερε δε ότι η  Εθνική Ερευνητική Υποδομή DARIAH-GR/ΔΥΑΣ που αναπτύσσεται από 6 μέλη του Δικτύου εδώ και 2 χρόνια, υλοποιεί τις ακόλουθες δράσεις: (α) υπηρεσίες κοινωνίας ψηφιακών πόρων, με προεξάρχουσα τη δημιουργία του μητρώου φορέων και συλλογών, (β) υποστήριξη της ανάπτυξης ψηφιακών πόρων, όπως ιδίως ανάπτυξη θησαυρών στο πεδίο των ανθρωπιστικών σπουδών, (γ) υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Υποδομής DARIAH-EU που εξασφαλίζουν μέσω Working Groups τη διασύνδεση μεταξύ της Ευρωπαϊκής και των Εθνικών Υποδομών, και (δ) το Παρατηρητήριο Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Σπουδών που συμβάλλει στην ανάπτυξη της ερευνητικής κοινότητας με επιμέρους δράσεις όπως ημερίδες, εκπαιδευτικά σεμινάρια, δημιουργία ιστοτόπου και ιστολογίου του Δικτύου κ.ά.

Εν συνεχεία, η κ. Άννυ Μάλαμα, Επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλέξανδρου Σούτζου, εστίασε αφενός στη σχέση των ψηφιακών υποδομών με τη συγκέντρωση, τη διαχείριση αλλά και τη διάχυση της πληροφορίας στο πλαίσιο ενός μουσείου που αφορά στην ιστορία της τέχνης, αφετέρου στη συμβολή της ψηφιακής τεχνολογίας στην ερευνητική διαδικασία μέσω της ανάπτυξης ανοιχτών ερευνητικών εργαλείων και περιβαλλόντων συνεργασίας. Για το πρώτο σκέλος της ομιλίας της αξιοποίησε την εμπειρία της συμμετοχής της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλέξανδρου Σούτζου στo πρόγραμμα της Εuropeana που λειτουργεί ήδη ως interface (διεπαφή) για αντικείμενα (αρχειακό υλικό, έργα εικαστικών τεχνών κ.ά.) με τα μεταδεδομένα τους που αντλήθηκαν από και συγκεντρώθηκαν στην Ευρώπη, ενώ κατά το δεύτερο σκέλος της ομιλίας της επικεντρώθηκε στην ολοκλήρωση του προγράμματος «Δημιουργία ψηφιακής βιβλιοθήκης στην Εθνική Πινακοθήκη:  Ένας πρωτοποριακός διαδικτυακός τόπος για τη βιβλιοθήκη της Εθνικής Πινακοθήκης».

Η κ. Μάλαμα ανέφερε ότι το εν λόγω πρόγραμμα απέληξε στη δημιουργία ιστοσελίδας της βιβλιοθήκης εντός του ιστοτόπου της Εθνικής Πινακοθήκης, όπου ο ερευνητής μπορεί να ανακτήσει εγγραφές μέσω βιβλιογραφικής αναζήτησης, καθώς και ένα μεγάλο μέρος ψηφιοποιημένου υλικού της συλλογής (για παράδειγμα, υλικό από το αρχείο άρθρων εφημερίδων με τον τίτλο «Άργος του Τύπου»), καθώς και ψηφιοποιημένο υλικό από τις αρχειακές συλλογές του Μουσείου (λχ. αφίσες, φωτογραφίες). Έθεσε δε εν είδει επιλόγου το ερώτημα κατά πόσο, παρά τις όποιες θετικές εξελίξεις στο πεδίο των ψηφιακών εφαρμογών, είμαστε έτοιμοι για αλλαγή τρόπου σκέψης και επιστημονικού παραδείγματος και ειδικότερα όσον αφορά την ιστορία της τέχνης όπου πλέον γίνεται λόγος και για ένα νέο πεδίο, το πεδίο του οπτικού πολιτισμού, κατά πόσο είμαστε έτοιμοι να σκεφτούμε την ιστορία της ως τέχνης ως ψηφιακή και όχι απλώς ψηφιοποιημένη.

Στη συνέχεια ο λόγος δόθηκε στην κ. Κάτια Αρφαρά, Καλλιτεχνική Δ/ντρια Θεάτρου & Χορού στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, η οποία αναφέρθηκε με βάση την πλούσια εμπειρία της στη χρησιμότητα και λειτουργία της ψηφιακής τεχνολογίας στο πεδίο της διοργάνωσης και αποτύπωσης δρώμενων των επιτελεστικών τεχνών (θεατρικές παραστάσεις, performance art), καθώς και στην προσπάθεια δημιουργίας ενός ψηφιακού αποθετηρίου των δράσεων που υλοποιούνται στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.

Ως μέλος της ομάδας έργου της ΑΣΚΤ ανέλαβα την παρουσίαση στοιχείων που αφορούν στα επιμέρους βήματα υλοποίησης του μητρώου φορέων και συλλογών του Δικτύου ΔΥΑΣ με έμφαση στην καταγραφή των συλλογών και των δικαιωμάτων πρόσβασης, κατοχής και (πνευματικής) ιδιοκτησίας που τα συνοδεύουν.

Πέρα από τις συμπερασματικές παρατηρήσεις στις οποίες προέβη στη συνέχεια ο κ. Νίκος Δασκαλοθανάσης, Καθηγητής και μέλος της ομάδας έργου της ΑΣΚΤ, κατά την ομιλία του επεσήμανε το επιστημονικό / οντολογικό ενδιαφέρον που εμφανίζει η δημιουργία θησαυρού στα πεδία της Τέχνης και της Ιστορίας της Τέχνης ως τρέχουσα δράση που υλοποιείται από τα μέλη της ομάδας έργου της ΑΣΚΤ στο πλαίσιο της Πράξης DARIAH-GR/ΔΥΑΣ.

Την εκδήλωση έκλεισε ο διάλογος που ακολούθησε μεταξύ των ομιλητών και του κοινού το οποίο αποτελούσαν μέλη του διδακτικού και διοικητικού προσωπικού της ΑΣΚΤ, καθώς και φοιτητές και ερευνητές των ανθρωπιστικών σπουδών, που έθεσαν από την πλευρά τους σειρά από συναφή ενδιαφέροντα ζητήματα (βλ. και φωτογραφικό υλικό που ακολουθεί, ενώ τα κείμενα των ομιλιών είναι διαθέσιμα στον εξής σύνδεσμο: http://www.dyas-net.gr/?p=1916).

Μαρία Χατζή

Επιστημονική Συνεργάτις της ΑΣΚΤ

στο πλαίσιο της Πράξης DARIAH-GR/ΔΥΑΣ ΑΤΤΙΚΗ