Ανάδυση νέων μνημονικών τόπων στο διαδίκτυο- Δέσποινα Βαλατσού
Δέσποινα Βαλατσού, «Ανάδυση νέων μνημονικών τόπων στο διαδίκτυο»
Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ, Οκτώβριος 2014
Η διατριβή έχει τον τίτλο «Ανάδυση νέων μνημονικών τόπων στο διαδίκτυο». Μελετά διαδικτυακούς τόπους όπου συγκεντρώνεται, παράγεται και διατίθεται ιστορικό περιεχόμενο, συγκροτούνται σύγχρονες μορφές ατομικής και συλλογικής ιστορικής μνήμης και μαρτυρίας, και διαμορφώνεται μια σύγχρονη κουλτούρα γύρω από την ιστορία. Αυτοί οι διαδικτυακοί τόποι βασίζονται στην ενεργητική συμμετοχή του σύγχρονου υποκειμένου α) στην παραγωγή νέου ιστορικού περιεχομένου, αφενός με την κατάθεση προσωπικών ιστοριών, μνημών και μαρτυριών στη βάση μιας συναισθηματικής πρόσληψης του παρελθόντος, που ιχνογραφούν ψήγματα της ατομικής μνήμης και ταυτόχρονα συναποτελούν ψηφίδες της συλλογικής μνήμης, αλλά και αφετέρου με τη συνεργατική συγγραφή κειμένων ιστορικού περιεχομένου εγκυκλοπαιδικού χαρακτήρα, και β) στον εμπλουτισμό ήδη υπάρχοντος ιστορικού περιεχομένου, κυρίως με την ψηφιακή μεταγραφή ιστορικών τεκμηρίων και τη συνεισφορά ιστορικών πληροφοριών και μεταδεδομένων.
Με αφετηρία τη διεθνή συζήτηση, η διατριβή φιλοδοξεί να συνεισφέρει στον εμπλουτισμό και στην ενίσχυση του διαλόγου που διεξάγεται στην Ελλάδα για τις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες (Digital Humanities), για την ψηφιακή ιστορία (Digital History) και για τις συμμετοχικές και συνεργατικές πρακτικές του σύγχρονου υποκειμένου στη διαμόρφωση μνημονικών αφηγημάτων στο διαδίκτυο. Σε αυτό το πλαίσιο, η διατριβή μελετά τη γενεαλογία του πεδίου των ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών, τους ορισμούς, τις θεωρητικές προσεγγίσεις και τις θεωρίες κριτικής αποτίμησής του. Παρουσιάζει την ιστορία της ψηφιακής ιστορίας, τους κυρίαρχους ορισμούς και τα βασικά χαρακτηριστικά της, ενώ αναδεικνύει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ψηφιακής τεχνολογίας για τους ιστορικούς, καθώς και βασικά ζητήματα θεωρίας και μεθοδολογίας, τα οποία προκύπτουν από την ψηφιακή στροφή στην ιστορία. Εξειδικεύει ακόμα περισσότερο, αναπτύσσοντας το σύγχρονο φαινόμενο του πληθοπορισμού (crowdsourcing), τους τρόπους με τους οποίους αξιοποιείται από την ιστορία, αλλά και τις προκλήσεις που παρουσιάζει για την ιστορική επιστήμη.
Το πρωτογενές αρχειακό υλικό της διατριβής αποτελείται από τους εξής μνημονικούς τόπους στο διαδίκτυο: 1) Wikipedia (ειδικά τα λήμματά της που σχετίζονται με την ιστορία, με μια σύντομη αναφορά και στην ελληνική Βικιπαίδεια)∙ 2) Memory Archive: The Encyclopedia of Memory∙ 3) Your Archives: The National Archives of the UK∙ 4) September 11 Digital Archive∙ 5) WW2 People’s War. An archive of World War Two memories∙ 6) Ελληνική Τράπεζα Αναμνήσεων – Memoro∙ 7) Τμήμα Γενεαλογίας και Προφορικής Ιστορίας του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού και ειδικότερα τα προγράμματα «Γενεαλογία», «Μαρτυρίες» και «Ιστορία Μου». Το υλικό χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες: α) διαδικτυακοί τόποι μνήμης που βασίζονται στην τεχνολογία των wiki, β) διαδικτυακοί τόποι μνήμης που έχουν τη μορφή και τα χαρακτηριστικά των ψηφιακών διαδικτυακών αρχείων, γ) μνημονικοί τόποι που λειτουργούν συνδυαστικά εντός και εκτός διαδικτύου.
H παρούσα έρευνα έχει συγχρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο – ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) – Ερευνητικό Χρηματοδοτούμενο Έργο: Ηράκλειτος ΙΙ . Επένδυση στην κοινωνία της γνώσης μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου.
