DH t(r)ip της Παρασκευής_46 | Ψηφιακά εργαλεία για την Ιστορία της τέχνης: η περίπτωση των Cranach

Οι πρόσφατες μεγάλες εκθέσεις Cranach στο Λονδίνο (2008), το Βερολίνο (2009), τις Βρυξέλλες (2010), τη Ρώμη (2010), το Παρίσι (2011) και το Μόναχο (2011) ήταν εξαιρετικά επιτυχημένες και προσέλκυσαν εκατομμύρια επισκέπτες. Με δεδομένο το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για την τέχνη των Cranach, δύο ψηφιακά προγράμματα επιχειρούν τα τελευταία χρόνια να καλύψουν όσο το δυνατόν πληρέστερα την εικαστική δραστηριότητα του εργαστηρίου τους.

Το Ψηφιακό Αρχείο Cranach (CDA) ξεκίνησε το 2009 και είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Stiftung Museum Kunstpalast (Ντίσελντορφ) και του Ινστιτούτου Επιστημών της Κολωνίας (Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών της Κολωνίας). Το επίκεντρο αυτής της ψηφιακής συλλογής είναι το έργο του Lucas Cranach του πρεσβύτερου, του Lucas Cranach του νεότερου και του εργαστηρίου τους. Σύμφωνα με τον επίσημο δικτυακό τόπο, η πιλοτική φάση (2009-2011) αποσκοπούσε να καθιερώσει ένα δίκτυο συνεργασίας μεταξύ ιδρυμάτων και να δημιουργήσει νέα ερευνητικά εργαλεία για τη διευκόλυνση της ηλεκτρονικής μελέτης. Το πρόγραμμα παρέχει μια ανοιχτή βάση δεδομένων η οποία λειτουργεί μέσω μιας δομημένης υπολογιστικής γλώσσας (SQL) που περιέχει ιστορικές και τεχνικές πληροφορίες για την καλλιτεχνική παραγωγή των Cranach και του εργαστηρίου τους. Η δεύτερη φάση του έργου (2012-2014) επικεντρώθηκε στην «ανάπτυξη εργαλείων συνεργατικής έρευνας μέσω διαδικτύου και διαδικασιών ροής εργασίας» και στη συλλογή και παραγωγή ιστορικής και τεχνικής τεκμηρίωσης. Κατά την τρίτη φάση του έργου (2015-2019) εγκαινιαστηκε η συνεργασία με περισσότερους εταίρους. Το αντικείμενο αυτής της φάσης είναι να εδραιώσει και να επεκτείνει το υφιστάμενο δίκτυο, να ενισχύσει την υποδομή και να αυξήσει το περιεχόμενο θέτοντας με αυτό τον τρόπο τα θεμέλια για μια καινοτόμο, ολοκληρωμένη και συνεργατική πηγή γνώσης σχετικά με τον Lucas Cranach και το εργαστήριό του. Αξίζει να αναφερθεί ότι μέχρι αυτή τη στιγμή, η βάση περιλαμβάνει πάνω από 2.000 έργα και περισσότερα από 1.200 αρχειακά τεκμήρια.

Επιστρέφοντας στο κρίσιμο πρόβλημα της διάκρισης του «χεριού», πρέπει να αναφέρουμε ότι το CDA παρέχει μια γενική επισκόπηση των παλαιότερων αποδόσεων και παραπομπές στους καθιερωμένους catalogues raisonnés. Οι αποδόσεις χωρίζονται σε εννέα διαφορετικές κατηγορίες, ξεκινώντας από τον Lucas Cranach τον πρεσβύτερο ή τον νεότερο και τελειώνουν με τους αντιγραφείς και τους επιγόνους, διευκολύνοντας με αυτό τον τρόπο τη διάκριση των «χεριών». 

Το project Cranach.net ξεκίνησε το 2010 υπό την καθοδήγηση του Dr. Michael Hofbauer με την υποστήριξη της Κρατικής Ακαδημίας Καλών τεχνών της Στουτγάρδης, της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης και της πύλης Arthistoricum.net. Οι στόχοι του Cranach.net είναι εν μέρει πανομοιότυποι με εκείνους του CDA. Ωστόσο, το επίκεντρο του Cranach.net είναι διαφορετικό, καθώς προσπαθεί να παρέχει ένα ολοκληρωμένο ψηφιακό Corpus Cranach, το οποίο περιλαμβάνει τα μέλη του εργαστηρίου, τους επιγόνους και τους αντιγραφείς. Σκοπός του είναι να συμπεριλάβει έργα ζωγραφικής, γραφικής τέχνης και σχέδια υποστηριζόμενα από αρχειοθετημένα έγγραφα. Η δομή του Cranach.net βασίζεται στο λογισμικό ανοικτού κώδικα MediaWiki. Αντί μιας στατικής δομής βάσης δεδομένων, η χρήση του MediaWiki επιτρέπει μια πιο δυναμική δομή, δίνοντας στη βάση νέες δυνατότητες συνεργατικότητας. Τα δεδομένα και οι νέες πληροφορίες δεν έχουν εισαχθεί μόνο από την ομάδα του έργου αλλά από μία διευρυμένη κοινότητα ερευνητών, ιστορικών τέχνης, συντηρητών και άλλων. Αν και το μεγαλύτερο μέρος της βάσης δεδομένων είναι διαθέσιμο για όλους τους χρήστες, η βάση είναι επί του παρόντος διαθέσιμη μόνο στα γερμανικά, κάτι που ίσως φανεί περιοριστικό σε αρκετούς ερευνητές. Ωστόσο, ενθαρρύνεται η επικοινωνία με τους ερευνητές, ιδιαίτερα τους ιστορικούς τέχνης, καθώς για να ανεβάσει κανείς άρθρα, να συμμετάσχει στις ακαδημαϊκές συζητήσεις αλλά και για να παρακολουθήσει και να κατεβάσει βίντεο υψηλής ανάλυσης, αρκεί η δημιουργία ενός λογαριασμού.