DH t(r)ip της Παρασκευής_25 |ΤΕΙ: Ξαναγράφοντας τα κείμενα
Ένας από τους πλέον διαδεδομένους τρόπους περιγραφής και αναπαράστασης κειμενικών τεκμηρίων και πληροφορίας σε ψηφιακή μορφή είναι το πρότυπο TEI – Text Encoding Initiative, που χρησιμοποιείται ευρέως από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα των Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Σπουδών. Πρότυπο, πρωτοβουλία, κοινότητα και εργαλείο υποδομής, τι είναι ακριβώς το TEI και γιατί είναι χρήσιμο στις Ανθρωπιστικές Σπουδές;
Για να ανακαλύψουμε τις απαρχές του ΤΕΙ, θα πρέπει να μεταφερθούμε αρκετά χρόνια πίσω, στην προ διαδικτύου εποχή, και να “αφουγκραστούμε” την αγωνία πολλών ιστορικών, φιλόλογων αλλά και μελετητών κειμενικών τεκμηρίων: θα μπορούσε άραγε να εξασφαλιστεί ένας ομοιόμορφος τρόπος δημιουργίας, διατήρησης, χρήσης και ανταλλαγής κειμενικών τεκμηρίων και πληροφορίας γύρω από αυτά; Τον Nοέμβριο του 1987, η συνάντηση στο Vassar College του Poughkeepsie μιας ομάδας 32 ερευνητών, επιστημόνων, διαχειριστών αρχείων και βιβλιοθηκών από την Ευρώπη, την Ασία και την Αμερική καταλήγει στη δημιουργία των θεωρητικών βάσεων για την ανάπτυξη του ΤΕΙ, ενός προτύπου αναπαράστασης κειμενικού υλικού μέσω της κωδικοποίησής του, ώστε να είναι συμβατό με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
Η ανάπτυξη του προτύπου πραγματοποιήθηκε εξαρχής από μια δυναμική κοινότητα παραγωγής, αξιολόγησης και διάχυσής του. Οι οδηγίες κωδικοποίησης και ανταλλαγής αναγνώσιμων από υπολογιστές κειμένων που παρέχει το πρότυπο ουσιαστικά διαμορφώνονται συνεργατικά από τις προτάσεις των μέλων-χρηστών του, που το εμπλουτίζουν με νέες κατευθύνσεις επεξεργασίας και ανάλυσης κειμενικών τεκμηρίων. Οι προτάσεις των οδηγιών όχι μόνο ακολουθούν τις τεχνολογικές εξελίξεις (πρώτη δημόσια πρόταση -P1, Ιούλιος 1990- σε SGML, P4 & P5 σε XML) αλλά αντικατοπτρίζουν και καλύπτουν και τις ερευνητικές ανάγκες των χρηστών, με 21 modules και πάνω από 1500 δυνατούς συνδυασμούς στοιχείων (elements) και ιδιοτήτων (attributes), που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων για να περιγράψει κανείς ποίηση, πρωτογενείς πηγές, προφορικό λόγο, θεατρικά κείμενα, κριτικά υπομνήματα κ.α.
Το 2000 συστήνεται το ΤΕΙ consortium, ένας διεθνής μη κερδοσκοπικός οργανισμός με ήπια ιεράρχηση, οικονομική αυτονομία, ανοιχτός στη συμμετοχή και επιφορτισμένος, σε συνεργασία με το Τεχνικό Συμβούλιο (TEI Technical Council), με την καθιέρωση και προώθηση οδηγιών δημιουργίας, αρχειοθέτησης και κοινοποίησης οδηγιών από και για τους χρήστες. Παράλληλα, η κοινότητα συντονίζει τις συζητήσεις και τις εργασίες της μέσω μιας on line TEI mailing list (TEI-L), ενός wiki, της σύστασης Ομάδων Ειδικού Ενδιαφέροντος (Special Interest Groups – SIG) αλλά και ετήσιων συναντήσεων, δημοσιεύσεων, μαθημάτων, συνεδρίων και workshops.
Σήμερα υπάρχουν πολλοί και εύκολοι τρόποι να εξοικειωθεί κανείς με το πρότυπο ΤΕΙ, όπως το TEIbyexample.org, η βασική βιβλιογραφία αλλα και οι ίδιες οι πολύ κατατοπιστικές οδηγίες συνοδευόμενες με παραδείγματα εφαρμογών. Την ίδια στιγμή, η κοινότητα ΤΕΙ δημιουργεί και “έξυπνα” εργαλεία προκειμένου να διευκολύνει ή να ικανοποιήσει τις ανάγκες των χρηστών: η εφαρμογή Oxgarageεπιτρέπει μετατροπές αρχείων διαφορετικών format από και σε TEI XML ενώ το Roma δημιουργεί σύνθετα XML σχήματα ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες των χρηστών. Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε ενδεικτικά ορισμένα από τα πολλά projects που χρησιμοποιούν το ΤΕΙ: το Ιnscriptions of Aphrodisias όπου χρησιμοποιείται μια εξειδικευμένη μορφή του ΤΕΙ προκειμένου για μεταγραφές επιγραφικών κειμένων (EpiDoc) , το Brown University Women Writers Project, το Newton Manuscript Project και άλλα πολλά και ενδιαφέροντα.
H t(r)ip team της ερευνητικής ομάδας Ακαδημίας Αθηνών DARIAH-ΑΤΤΙΚΗ:
Διδώ -Δανάη Γεωργούλα, Άννα Μαρία Σιχάνη, Ηράκλειτος Σουγιουλτζόγλο, Γεράσιμος Χρυσοβιτσάνος