DH t(r)ip της Παρασκευής_89 | ΑΙ στα μουσεία
Η ταχεία εξέλιξη τεχνολογιών που άπτονται της τεχνιτής νοημοσύνης έχει ήδη δώσει τα τελευταία χρόνια ισχυρά δείγματα γραφής ωθώντας τις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει σε επίπεδα που δεν ήταν δυνατό να φανταστεί κανείς πριν. Η ανακοίνωση και κυκλοφορία του ChatGPT από την OpenAI το 2022 καθώς και η ανακοίνωση σχεδόν ένα χρόνο μετά από την ίδια εταιρεία ότι «το ChatGPT μπορεί τώρα να δει, να ακούσει και να μιλήσει» έφεραν την εξελιγμένη αυτή τεχνολογία πιο κοντά στο ευρύ κοινό, ενώ παράλληλα οδήγησαν στην αλλαγή του τρόπου σχεδιασμού της πολιτικής που ακολουθούν πολιτισμικοί οργανισμοί και μουσεία, καθώς και της οργάνωσης εκθέσεων.
Οι πρώτες προσπάθειες ενσωμάτωσης της τεχνιτής νοημοσύνης στην οργάνωση εκθέσεων των μουσείων ανιχνεύονται ήδη από το 2004 με τα λεγόμενα chatbot (διαλογικά συστήματα που προσφέρουν απαντήσεις σε απορίες των επισκεπτών). Η εξέλιξη αυτών των συστημάτων οδήγησε στην ενσωμάτωση τους σε εκθέσεις με τρόπους που δίνουν εντυπωσιακά αποτελέσματα λειτουργώντας συμπληρωματικά για τα εκθέματα ή δίνοντας πληροφορίες για αυτά. Όπως στην έκθεση The Myth of Spain, στην Kunsthalle του Μονάχου, στην οποία ο επισκέπτης μπορούσε να «συνομιλήσει» με μία χορεύτρια ισπανικού φλαμένκο και έναν ταυρομάχο. Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα πολλαπλών εφαρμογών ΑΙ στην αλληεπίδραση ενός μουσείου με το κοινό του είναι στο The Dalí Museum. Στον πολιτιστικό αυτό οργανισμό, που έχει ως έδρα τη Φλώριντα των ΗΠΑ, οι επισκέπτες είχαν τη δυνατότητα να συνομιλήσουν με τον ίδιο τον Νταλί και να τον δουν μπροστά τους να τους μιλάει για τη ζωή και τα έργα του. Επιπλέον, έξι επισκέπτες ταυτόχρονα μπορούσαν να περιγράψουν ένα όνειρό τους και στη συνέχεια να τα δουν να οπτικοποιούνται σε ένα ενιαίο πίνακα με την τεχνοτροπία των πινάκων του ζωγράφου! Στην Ελλάδα, το Μουσείο Μπενάκη με αφορμή την επανέκθεση για τη νεότερη Ελλάδα έχει ανακοινώσει την πιλοτική εφαρμογή ενός διαλογικού συστήματος με την οποία δίνεται η δυνατότητα, μεταξύ άλλων, της εξερεύνησης του ιστορικού πλαισίου επιλεγμένων αντικειμένων της έκθεσης κάνοντας διάλογο με το σύστημα.
Η χρήση της τεχνιτής νοημοσύνης στην αναγνώριση εικόνων χρησιμοποιείται από το project AIExplorer του πανεπιστημίου Harvard και πιο συγκεκριμένα από το τμήμα Digital Infrastructure and Emerging Technology, προκειμένου να περιγράψει μουσειακές συλλογές. Από το 2016 έχει αναπτυχθεί μία ερευνητική βάση δεδομένων με πάνω από 53 εκατομμύρια περιγραφές 377 χιλιάδων εικόνων των αντικειμένων. Η δυνατότητες αυτές δίνουν την ευκαιρία στους χρήστες να εξερευνήσουν μια μεγάλη συλλογή δεδομένων πραγματοποιώντας τις αναζητήσεις τους μεταξύ λέξεων-κλειδιών που έχουν δημιουργηθεί με τη βοήθεια της ΑΙ. Στην οργάνωση των συλλογών των μουσείων η τεχνητή νοημοσύνη αξιολογείται για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο project “The SloaneLab”, στο οποίο γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστούν σε μια ενιαία υποδομή έργα της συλλογής του Sir Hans Sloane τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα σε τρεις οργανισμούς (Βρετανικό μουσείο, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και Βρετανική Βιβλιοθήκη).
Η ανατροφοδότηση από τους επισκέπτες των μουσείων αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο προκειμένου οι επιμελητές των εκθέσεων να διοργανώσουν εκθέσεις που εμπίπτουν στα ενδιαφέροντα του κοινού τους. Η καταγραφή της γνώμης των επισκεπτών ενός μουσείου για τα εκθέματά τους με τη χρήση ερωτηματολογίων αποτελεί τη συνήθη πρακτική, όμως η χρήση ΑΙ μπορεί να αλλάξει τα μέχρι τώρα δεδομένα. Στο Civil Museum of Bologna η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται για την καταγραφή και ανάλυση των αντιδράσεων των θεατών μέσω της ανίχνευσης των εκφράσεων των προσώπων τους δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στους επιμελητές των εκθέσεων να κάνουν επιλογές ταιριαστές στις προτιμήσεις των επισκεπτών τους.
Συγγραφή: Γεράσιμος Χρυσοβιτσάνος
Επιμέλεια: Γεράσιμος Χρυσοβιτσάνος