DH t(r)ip της Παρασκευής_74 |  Ανθρώπινη εμπειρία, μνήμη και ψηφιακότητα μπροστά στην ακατανόητη βαρβαρότητα

Το έργο Hiroshima peace memorial Museum Peace Database είναι μία πρωτοβουλία του Hiroshima Peace Memorial Museum, που εγκαινιάστηκε το 1955 και φιλοξενεί αντικείμενα και φωτογραφικό υλικό που αφορούν την καταστροφή της Χιροσίμας από τη ρίψη της ατομικής βόμβας στις 6 Αυγούστου 1946. Το ψηφιακό έργο Hiroshima peace memorial Museum Peace Database  που διαχειρίζεται χρησιμοποιεί πολύ πιο περιορισμένα μέσα από το πολυμεσικό Hiroshima Archive, που παρουσιάστηκε σε προηγούμενο τεύχος του DH trip. Δεν πρόκειται για ένα έργο με εντυπωσιακή χρήση των παραστατικών εφαρμογών της ψηφιακής τεχνολογίας στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Πρόκειται αντίθετα για μία βάση δεδομένων μέσω της οποίας ο επισκέπτης έχει πρόσβαση στο υλικό του μουσείου, δηλαδή αντικείμενα, φωτογραφίες, σχέδια των επιζώντων, έργα τέχνης, βιβλία, περιοδικά, ακουστικό υλικό, βίντεο και μαρτυρίες επιζώντων. Ενώ όμως δεν είναι παρά ένα τυπικό έργο ψηφιοποίησης, στην τεκμηρίωση των αντικειμένων του αποτυπώνεται με μεγάλη αμεσότητα η βιωματική εμπειρία της καταστροφής. Ένα παράδειγμα: Κωδικός αντικειμένου: 3401-0003. Ονομασία: Female student’s emergency supply bag
«Περιγραφή: Η Mariko Fujii (15 ετών) ήταν δευτεροετής μαθήτρια στο Πρώτο Δημοτικό Γυμνάσιο Θηλέων. Εκτέθηκε στη βόμβα στο εργοτάξιο του κτιρίου της. Δεν βρέθηκε ποτέ. Ο πατέρας της βρήκε την τσάντα επείγουσας ανάγκης που κρατούσε πάντα, με τα φάρμακα και τις πάνες για τον μικρότερό της αδελφό άθικτα.».

Πολύ πιο φιλόδοξους στόχους έχει το 9/11 Memorial & Museum. Το μουσείο βρίσκεται στη Νέα Υόρκη στο χώρο των Δίδυμων Πύργων, δημιουργήθηκε για να διατηρήσει τη μνήμη των θυμάτων της καταστροφής της 11^ης Σεπτεμβρίου 2001 και της προηγούμενης επίθεσης της 26^ης Φεβρουαρίου 1993 μέσα από τη συλλογή αφηγήσεων και αντικειμένων. Η ψηφιακή πύλη του μουσείου προσφέρει μία ολοκληρωμένη βιωματική, ερευνητική και εκπαιδευτική εμπειρία. Στο επίκεντρό της βρίσκεται η ενότητα που ονομάζεται Registries. Η ενότητα αυτή είναι η πύλη μέσα από την οποία αφενός ο χρήστης μπορεί να καταθέσει την εμπειρία του και αφετέρου ο ερευνητής μπορεί να μελετήσει μέσα από φίλτρα αναζήτησης τις εμπειρίες αυτοπτών και επιζώντων, ιστορίες για τις επιχειρήσεις διάσωσης και την καταγραφή μνημείων για την 9^η Σεπτεμβρίου. Η εμπειρία της αναζήτησης διευκολύνεται από τη χρήση διαδραστικών χαρτών και φωτογραφικού υλικού. Το αρχειακό υλικό πλαισιώνουν

• μία ψηφιακή αφήγηση που γίνεται μέσα από τρεις διαδραστικές χρονοσειρές των τριών επιθέσεων, της επιχείρησης διάσωσης από το Σημείο Μηδέν και της προηγούμενης επίθεσης στο υπόγειο του συγκροτήματος το Φεβρουάριο του 1993. Οι χρονοσειρές συνοδεύονται από πολύμορφο υλικό τεκμηρίωσης, π.χ. βίντεο από κάμερες ασφαλείας αεροδρομίων, έγγραφα και αντικείμενα, μαρτυρίες μέσα από τα αεροπλάνα, οπτικοακουστικές και άλλες μαρτυρίες των κατοίκων της Νέας Υόρκης.
• ένα σύνολο από 6 θεματικές ενότητες με τεκμηριωτικό υλικό και βιβλιογραφία, που παρέχονται για εκπαιδευτική χρήση.
• και τέλος, ένα μικρό μέρος από τις υπέρ τις 1000 ηχογραφημένες συνεντεύξεις (τα ηχητικά τεκμήρια και η μεταγραφή τους) μελών των σωστικών ομάδων, επιζώντων και μελών των οικογενειών των θυμάτων.

Διαφορετική είναι η εμπειρία που προσφέρει η ψηφιακή πύλη του Μουσείου Memorial and Museum Auschwitz-Birkenau, το οποίο δημιουργήθηκε το 1947 στο χώρο του μεγαλύτερου στρατοπέδου συγκέντρωσης και εξόντωσης της Ναζιστικής Γερμανίας στο Oświęcim της Πολωνίας. Το Auschwitz είναι ένα από τα πιο σημαντικά βιωματικά μουσεία της Ευρώπης. Διαθέτει επίσης ένα σημαντικό αρχείο, που φυλάσσει πρωτότυπες αρχειακές συλλογές και συλλογές αντιγράφων από το Auschwitz και άλλα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Πολωνία και αλλού, καθώς και μεταγενέστερα τεκμήρια (απομνημονεύματα, αφηγήσεις πρώην κρατουμένων, υλικό από τις δίκες των εγκληματιών πολέμου κ.ά), φωτογραφίες, μικροταινίες, ντοκιμαντέρ, μελέτες, διαλέξεις κλπ. Η ψηφιακή πύλη δεν δίνει πληροφορίες για ενδεχόμενα προγράμματα ψηφιοποίησης του υλικού του μουσείου. Είναι όμως πλούσια σε πληροφορίες γύρω από τη ζωή στο στρατόπεδο, τις συνθήκες διαβίωσης των αιχμαλώτων και για τους χώρους και τα αντικείμενα του μουσείου. Η σελίδα του αρχείου καταλαμβάνει ξεχωριστή θέση στην πύλη, καθώς αποτελεί την πύλη εισόδου στη βάση δεδομένων των σωζόμενων εγγράφων των φυλακισμένων του Auschwitz. Αυτό που κάνει όμως την ψηφιακή παρουσία του μουσείου ξεχωριστή είναι μία πρωτότυπη πρωτοβουλία δημοσιότητας. Χρησιμοποιώντας το λογαριασμό του στο twitter, το @AuschwitzMuseum, το μουσείο διευρύνει καθοριστικά την παγκόσμια επιρροή της μνήμης του Ολοκαυτώματος: Με βάση το υλικό των συλλογών του, δημοσιεύει καθημερινά tweets που αφορούν κάθε μέρα την τραγική μοίρα ενός ή περισσότερων ανθρώπων, για να μας θυμίσει ότι «αυτή τη μέρα» θα γιόρταζαν τα γενέθλιά τους. Με τον συνοπτικό τρόπο ενός tweet για κάθε θύμα, παρουσιάζει τα πρόσωπα που γεννήθηκαν την ημερομηνία της δημοσίευσης, μια φωτογραφία τους, τα βιογραφικά τους στοιχεία και τον τρόπο του θανάτου τους. Παράδειγμα, ένα tweet της 14 Οκτωβρίου 2022: «14 Οκτωβρίου 1940 | Μία Ολλανδή μικρή εβραιοπούλα, η Mirjam Lewkovitz, γεννήθηκε στη Gouda.
Το Σεπτέμβριο του 1943 εκτοπίστηκε στο Auschwitz και θανατώθηκε σε θάλαμο αερίων μετά την επιλογή.».