Το ζήτημα της χρήσης εικονικής πραγματικότητας (VR) επανέρχεται εμφατικά καθώς τεχνολογικοί κολοσσοί όπως η Microsoft, η Meta και η Apple επενδύουν στο spatial computing ενισχύοντας μία τάση που έχει ήδη διαγράψει μια πορεία με αξιοσημείωτα αποτελέσματα στο χώρο των πολιτισμικών οργανισμών. Μιλώντας στους New York Times o Bruno David, διευθυντής του National Museum of Natural History στο Παρίσι ανέφερε αναφορικά με τη χρήση της εικονικής πραγματικότητας στα μουσεία: «Το κοινό έρχεται στα μουσεία να δει πραγματικά αντικείμενα, γιατί αυτά είναι φορτισμένα με συναίσθημα». Τα αντικείμενα όμως από μόνα τους δεν μπορούν να προσφέρουν στο κοινό αυτό που αναζητούν ολοένα και περισσότεροι επισκέπτες σήμερα: εμπειρίες. Γι’ αυτό το λόγο ο ίδιος εισήγαγε στο μουσείο που διευθύνει μία μόνιμη εγκατάσταση εικονικής πραγματικότητας για να μπορέσουν οι επισκέπτες να βιώσουν φαινόμενα όπως το βόρειο σέλας ή την αίσθηση μιας υποβρύχιας κατάδυσης στην Αρκτική.

Η ανάγκη των μουσείων να παρουσιάσουν στο κοινό τους εκθέματα με ένα εντελώς νέο τρόπο αποτελεί τα τελευταία χρόνια μια συνεχώς αναπτυσσόμενη τάση. Ακολουθώντας την τάση αυτή το μουσείο του Λούβρου εγκαινίασε την πρώτη εμπειρία εικονικής πραγματικότητας Mona Lisa Beyondthe Glass. Μια ψηφιακή έκθεση (;) που δίνει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να εμβυθιστούν σε ένα από τα πιο γνωστά έργα τέχνης και να ανακαλύψουν με καινοτόμο τρόπο τις τεχνικές που ο επίσης καινοτόμος για την εποχή του Λεονάρντο ντα Βίντσι χρησιμοποίησε για τη δημιουργία του. Παρόμοιο παράδειγμα αποτελεί και η έκθεση της Tate Gallery Modigliani VR: The Ochre Atelier στην οποία το κοινό μπορούσε να περιηγήθεί στο ατελιέ του Μοντιλιάνι σχεδόν εκατό χρόνιά μετά με τη βοήθεια της εικονικής πραγματικότητας.

Η διάρκεια στον χρόνο που μπορούν να προσφέρουν τεχνολογίες όπως η εικονική πραγματικότητα η οποία εμπλουτίζει την εμπειρία φυσικών εκθέσεων, είναι ακόμα ένα χαρακτηριστικό που προσδίδουν τα ψηφιακά μέσα σε εκθέσεις. Ένα παράδειγμα αποτελεί η έκθεση No Spectators: The Art of Burning Man, στην Renwick Gallery σε μια προσπάθεια να παρασταθεί μέρος του γνωστού φεστιβάλ ελεύθερης έκφρασης που λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο τον Αύγουστο στην έρημο της Νεβάδα. Το Smithsonian American Art Museum συμπεριέλαβε μια VR εμπειρία στην έκθεση που αφιέρωσε σε αυτό τον θεσμό, η οποία παρέμεινε διαθέσιμη στο κοινό και μετά την ολοκλήρωση της έκθεσης. 

Τέλος η χρήση της εικονικής πραγματικότητας έχει ήδη φέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση για την ύπαρξη μη φυσικών μουσείων. Το Kremer Museum είναι ένα τέτοιο παράδειγμα καθώς 70 έργα Ολλανδών και Φλαμανδών ζωγράφων του 17ου αιώνα εκτίθενται σε ένα ψηφιακό χώρο χωρίς να συνυπάρχουν σε μία φυσική συλλογή. Γεγονός που καθιστά την συλλογή προσβάσιμη από όλους, ανεξαρτήτως απόστασης και  σωματικής κατάστασης.

Οι προβληματισμοί που εγείρονται με τη χρήση της εικονικής πραγματικότητας σε εκθέσεις πολιτιστικών οργανισμών είναι πολλοί και εκφράζονται αρκετά συχνά στο πλαίσιο της συζήτησης για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στο συγκεκριμένο χώρο. Προσφέρουν όντως μοναδικές εμπειρίες; Εμπλουτίζουν τις πληροφορίες που μπορεί να λάβει ο επισκέπτης για ένα αντικείμενο; Το μεγαλύτερο ερώτημα βέβαια παραμένει: αν το κοινό θα εξακολουθεί να προσέρχεται στα μουσεία ή θα προτιμήσει να απολαύσει μια έκθεση από την άνεση του σπιτιού του με τα μέσα που προσφέρει η τεχνολογία. Η απάντηση μπορεί να βρεθεί στη φράση που αναφέρθηκε στην αρχή του DH t(r)ip: 
«Το κοινό έρχεται στα μουσεία να δει πραγματικά αντικείμενα, γιατί αυτά είναι φορτισμένα με συναίσθημα» Bruno David.

Συγγραφή: Γεράσιμος Χρυσοβιτσάνος
Επιμέλεια: Γεράσιμος Χρυσοβιτσάνος